نویسنده . محقق: اشکان ارشادی از کرمانشاه متخلص یا ملقب به اشخانی

حون شاید به زعم بنده اشتباه املایی توسط کاتب اول بوده و دیگر کاتبان بدون پرسش همان را به همان شکل نوشته اند تا امروزه نیز همین صورت نوشتاری بدست ما رسیده است. در طول عمر زبان فارسی افرادی کاربدست و مقام دار همیشه در زبان و شیوۀ نگارش و کتابت زبان و حتی شیوۀ تلفظ دست آورده اند و عقیدۀ خودشان را به این زبان تحمیل کرده اند. کمتر دیده شده نکته ای درست را در زبان پیاده کرده باشند. به زعم بنده و البته تحقیقاتم هون که گروه بزرگی و معروفی از ترکان است نامش با غلط املایی در آخر نام دو رود سیحون و جیحون است!

جی و سی معنایی در حدود نیرو ، خروشان ، پُرجوش و... شاید داشته باشند.

در ترکیه آتاتورک نیز ذوقی به حذف لغات و ادات عربی و فارسی در داخل زبان ترکی پرداخت. جمهوری آذربایجان نیز همین رویه را از دهه ها پیش تا کنون انجام داده است در صورتیکه ترکی آذربایجانی باید همان ترکی با لغات فارسی و عربی در سروده های فضولی و عمادالدین نسیمی باشد. ترکی آذربایجانی احتمالاً همان ترکی اویغوری با کمی دگرگونی است. ترکی اویغوری همچنان پُر از لغات فارسی و عربی است. ( زبان ایالت پهناور سین کیانگ در چین با وسعت یک میلیون و ششصد و شصت و شش هزار کیلومتر مربع) در حالیکه همان لغات فارسی و عربی که در ترکی اویغوران محفوظ مانده است در ترکی آذربایجانی محذوف گشته یا درصدد حذف قرار دارند. در ایران نیز در دورۀ ریاست حداد عادل دگرگونی های بسیاری در نگارش زبان فارسی رخ داد. و همچنین جایگزینی کلمات و معادل سازی های فراوانی انجام شد که برخی اندک قابل پذیرش است.

فقط در مورد خزران و ترکی مورد تکلم خزران بگوییم که ابن بلخی در فارسنامه می نویسد:

خزران، شاخه‏اى از ترکان اویغورى‏اند که از سده ششم میلادى در کرانه‏هاى دریاى خزر و آن سوى کوه‏هاى قفقاز سکنى گزیدند و دولتى نیرومند بنیاد نهادند که دو قدرت بزرگ آن روزگار (دولت ساسانى و امپراتورى بیزانس) آن را قدرتى مهم به شمار می آوردند.(ابن بلخى، فارس نامه، به سعى و اهتمام و تصحیح گاى لسترنج و رینولد آلن نیکلسون، (تهران، دنیاى کتاب، 1363)، ص 97؛ دانلوپ، همان، 59، 61 ـ 70).

و می دانیم ترکان خزر بر قفقاز و اذربایجانات حکم رانی می کردند.

بی شک ترکی آذربایجانی اگر اوغوری با دگرگونی نباشد! خویشاوندی بسیار نزدیک به لهجۀ اویغوران است.

بگذریم...

منطقۀ آسیای میانه بخصوص سرزمین های حاصلخیز مابین دو رود سیحون و جیحون از دیر باز محل سکونت چند قوم و طایفه و دو نژاد ترک و ایرانی بوده است.البته ایرانیان کمتر از لحاظ فیزیکی درین مکان سکونت داشته و بیشتر حضورش بصورت فرهنگی و زبانی و تجاری و یا ادارۀ نظامی بر بخش هایی از جادۀ ابریشم برای امنیت و ثبات بوده است.این ناحیه سکونت گاه ترکمن ها ، ترکانِ هون که بصورت پراکنده ولی در هر نقطه نیز پر جمعیت سکونت داشتند. هون ها در شمال چین و ایالت منچوری و مغولستان داخلی و مغولستان خارجی و نواحی دریاچۀ بایکال در روسیۀ امروزی و همچنین در قزاقستان و بصورت اندک در سین کیانگ و ازبکستان و قرقیزستان و تاجیکستان و ترکمنستان نیز سکونت داشتند. هون ها که شاید همان تاتارها باشند. در نواحی دریاچۀ خزر و قفقاز و آذربایجان های ایران و آناتولی نیز حضور داشتند. هون ها بعدها توسط مهاجرت و کشور تشکیل دادن توسط آتیلا در کشور های اروپایی نیز سکنی گزیدند که سکونت ایشان در مجارستان و جنوب آلمان و بخشی از سویییس و اتریش و جمهوری چک از همه مهمتر و تاریخ ساز تر بود.

هون ها دارای زبان ترکی و یک گونه زبان دیگر که از زبان های هندو ایرانی محسوب می شود بودند. هون ها را دو دسته گفته اند ساری هون و آق هون. یعنی هون زرد و هون سفید.